اچ آی وی ویروسی است که به بیماری مرگبار ایدز منجر می‌شود. این ویروس با حملات بی‌امان خود سیستم دفاعی بدن را چنان تضعیف می‌کند که حتی کوچکترین عفونت‌ها جان بیمار را به خطر می‌اندازند.
تاکنون دست‌کم 28 میلیون نفر در سراسر جهان در اثر ابتلا به ایدز در گذشته‌اند.
در حالی که 20 سالی است از شناسایی اچ آی وی می‌گذرد، هنوز هیچ واکسنی برای اچ‌آی‌وی و معالجه‌ای برای ایدز کشف نشده است. با این حال نسل تازه داروها، طول عمر افراد آلوده به اچ.آی.وی را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
داستان ظهور بیماری مهلک ایدز
در سال 1981 هشت مورد و خیم از ابتلا به بیماری «کاپوسی سارکوما»، یکی از انواع خوش‌خیم‌تر سرطان که معمولاً در میان افراد سالمند شایع است، در میان مردان همجنس گرای نیویورک گزارش شد. تقریباً همزمان با این موارد، شمار مبتلایان به یک عفونت ریوی نادر در کالیفرنیا و نیویورک بالا رفت.
با این که در آن زمان عامل شیوع ناگهانی این دو بیماری مشخص نشده بود، اما معمولاً از این دو واقعه پزشکی به عنوان آغاز ایدز یاد می‌کنند.
در طی یک سال این بیماری بدون نام، گسترش زیادی داشت تا سرانجام در 1982 آن را ایدز «Acquired Syndrome Deficiency Immune» نامیدند. به مرور شمار بیشتری متوجه این بیماری جدید شدند، چون گروه‌های گسترده‌تری از مردم، و نه فقط همجنس گرایان، را مبتلا می‌کرد. بیماران هموفیل و معتادان تزریقی با علائمی مشابه ایدز به پزشک مراجعه می‌کردند.
همزمان با ظهور ایدز درآمریکا، درآن سوی اقیانوس آتلانتیک پزشکان در فقیرترین قاره جهان آفریقا، متوجه شیوع یک پدیده جدید بهداشتی شدند.
این بیماری که در زبان محلی «اسلیم» -(SLIM) مرگ در اثر تحلیل تدریجی بدن - نام گرفته بود، در آفریقا به معضلی عمیق تبدیل می‌شد.
در وهله اول پزشکان دلیلی نمی‌دیدند که ایدز، بیماری شایع در میان همجنس گرایان آمریکای ثروتمند، را با اسلیم مرتبط بدانند.
اما تحقیقات بعدی و شیوع علائمی مشابه درمیان زنان و دگر جنس‌گراها نشان داد که هر دوی این بیماری‌ها یکی بوده و همان ایدز است.
در هیاهویی از جنجال‌ها و ابهامات گسترده درباره این بیماری کشنده جدید، تلاش‌ها برای تشخیص علت بروز ایدز و نحوه انتقال آن، با شتابی بی‌سابقه آغاز شد.
در سال 1984 یک گروه محقق آمریکایی به ریاست «رابرت گالو» اعلام کرد که آنها عامل بیماری ایدز را کشف کرده‌اند، یعنی همان ویروسی که ما آن را حالا اچ آی وی می‌خوانیم.
البته این ادعا با اعتراض «لوک موننتیر» و گروه محققان فرانسوی او، که ماه‌ها قبل این ویروس را شناسایی کرده بودند، روبرو شد.
در بحبوحه این جنجال‌ها محققان برای پیدا کردن درمان ایدز بسیج شدند: جستجویی که هنوز هم ادامه دارد.
آزمایش‌های خون نشان داد که ویروس اچ آی وی سراسر جهان را در پنجه مهلک خود گرفته و در مدت زمانی کم به تمام قاره‌ها گسترش یافته است. تلاش‌ها برای درک این ویروس به موضوعی بسیار اضطراری تبدیل شد. این که از کجا آمده و چرا در قرن بیستم هم زمان در دو نقطه مختلف یعنی آفریقا و آمریکا ظهور کرده بود؟
منشـأ ویروس اچ آی وی
طبق شواهد روشن و قانع‌کننده‌ای که وجود دارد، شکی نیست که ایدز از ویروس اچ آی وی ناشی می‌شود. اما در حال حاضر تأکید بر این موضوع است که درک سر منشأ ویروس اچ آی وی برای کشف واکسن و درمان‌های مؤثرتر امری حیاتی است.
بر اساس آخرین تحقیقات در زمینه مختصات ژنتیکی اچ آی وی، عامل انتقال ایدز، مشخص شده این ویروس از ترکیب دو ویروس مختلف در میمون شامپانزه به وجود آمده است.
این ویروس‌ها از نوع ویروس «اس‌آی‌وی» Virus Simian Immunodeficiency هستند که در میمون ایجاد بیماری می‌کند.
این تحقیقات نظریه‌ای رایج را که می‌گوید ایدز در طی یک قرن گذشته در جنگل‌های غرب آفریقا ظهور کرده است، تأیید می‌کند.
درسال 1999 نشریه «نیچر» در شماره ماه فوریه خود یک نظریه عملی را به چاپ رساند که مورد حمایت گسترده کارشناسان این رشته قرار گرفت.
بر اساس این نظریه ویروس عامل ایدز ابتدا از طریق یکی از زیر گونه‌های شامپانزه در آفریقا به انسان سرایت کرده است.
به اعتقاد دانشمندان انسان اولین بار در نیمه نخست قرن گذشته در نتیجه شکار و تغذیه گوشت شامپانزه، سنتی که هنوز در آفریقا ادامه دارد، به این ویروس آلوده شد.
نامعلوم بودن زمان ظهور اولیه نمونه
دانش انسان درباره منشأ ایدز بیش از آن است که اکثر مردم می پندارند.
مطالعات ژنتیکی به طور مشخص نشان داده است که اچ آی وی یکی از نمونه‌های جهشی اس آی وی است که در میمون، شامپانزه، گوریل و امثال آن در آفریقا یافت می‌شود.
به اعتقاد دانشمندان انسان اولین بار در نیمه نخست قرن گذشته در نتیجه شکار و تغذیه گوشت شامپانزه، سنتی که هنوز در آفریقا ادامه دارد، به این ویروس آلوده شد.
اس آی وی در گذشته‌ای نه چندان دور وارد بدن انسان شد و پس از جهش ژنتیکی به اچ آی وی تبدیل شد.
به احتمال قریب به یقین ناحیه گینه بیسائو در غرب آفریقا مکانی است که این نقل و انتقال در آن صورت گرفته است.
بسیاری از دانشمندان بر این باورند که انتقال ویروس بیش از یک بار روی داده است، چون نمونه‌های گوناگونی از این ویروس، در انسان باعث بروز ایدز می‌شود.
اما تعیین زمان دقیق انتقال از حیوان به انسان مشکل‌آفرین‌تر است.
نکته قابل توجهی که در تحقیقات مشخص شد این بود که در قرن نوزدهم هیچ یک از میلیون‌ها آفریقایی که به زور به بردگی کشیده و به کشورهای خارجی منتقل شدند، به این ویروس آلوده نبودند.
بنابراین ایدز باید پس از سال 1860 بروز کرده باشد. ویروس اچ آی وی اولین بار در سال 1959 در نمونه پلاسمای خون یک مرد اهل کنگو ردیابی شد.
هر چند نخستین نمونه از ایدز در آمریکا، در سال1981 گزارش شد، اما براساس شواهد اولین قربانی ایدز در این کشور به سال 1969 باز می‌گردد. درآن سال یک جوان سیاه‌پوست در شهر "سنت لوئی" آمریکا در اثر ابتلا به ایدز درگذشت.
تحقیقات در مورد سرعت واگرایی ژنتیکی میان دو خانواده اصلی ایدز، اچ آی وی 1 - و اچ آی وی 2 -، نشان می‌دهد که انتقال ویروس به انسان در حدود سال 1940 ( با ضریب خطای حدود 20) سال روی داده است.
همچنین گمان می‌رود که افزایش در شمار سفرهای بین‌المللی، که پس از دهه 1960 اوج گرفت، به گسترش ویروس اچ آی وی کمک کرده است.
مطالعه ژنتیکی بر روی ویروس اس آی وی، که به درک بهتر انتقال آن از گونه میمون‌ها به انسان کمک کرد، توسط گروهی از دانشمند بین‌المللی انجام گرفت و در نشریه علمی "Science" چاپ شد.
این گروه مدعی است که دو ویروس مختلف از دو نوع میمون در شامپانزه ترکیب شده و ویروس اس آی وی را به وجود آورده است.
سایر ویروس‌ها
تنظیم‌کنندگان این مقاله علمی می‌گویند رشته‌ای از آلودگی و عفونتهای پی در پی در میمون «مانگابی دماغ قرمز» و گونه‌ای بزرگ‌تر به نامSpot - Nose منجر به خانواده‌ای از ویروس‌ها موسوم به «اس آی وی سی پی زی»(Sivcpz) شده است.
نکته مهم این که هر دو این گونه‌ها خوراک شامپانزه بوده و زیستگاه آنها در غرب آفریقای مرکزی قرار دارد.
الیزاب بیلز از دانشگاه ناتینگام، بریتانیا، و همکارانش می‌گویند کشف این موضوع که ویروس اس آی وی در شامپانزه دارای منشائی دوگانه است، پیامدهای مهم علمی را به دنبال دارد.
محققان می‌گویند احتمالاً ویروس "اس آی وی سی پی زی" با قرار گرفتن در مجاورت ویروس دیگری در بدن شامپانزه تبدیل به آن ویروسی شده است که بیماری‌های مشابه ایدز را در انسان به وجود می‌آورد.
دانشمندان اکنون سعی دارند میزان شیوع این ویروس را درمیان شامپانزه‌های حیات وحش مطالعه کنند، اما از آنجا که زیر گونه شامپانزه که این ویروس درآن یافت شده در معرض خطر انقراض است، دانشمندان با مشکل مواجه هستند.
برخی پژوهشگران می‌گویند احتمالاً ویروس اچ آی وی در جریان آزمایشاتی که برای تولید واکسن انجام گرفت، از حیوانات به انسان منتقل شده است. آنها می‌گویند ممکن است استفاده از بافت‌های آلوده در شامپانزه، واکسن را آلوده کرده باشد.
با این حال، تحقیقاتی که در نشست کارشناسان ایدز در انجمن سلطنتی لندن عرضه شد نشان داد در واکسن مذکور دی‌ان‌ای شامپانزه دیده نشده است.
آقای هوپر در کتاب خود ادعا کرده بود که در اواخر دهه 1950 برای تولید نخستین نمونه‌ها از واکسن خوراکی فلج اطفال، 400 شامپانزه را شکار کرده بودند.
وی بر این باور است که برخی از دانشمندان برای تولید واکسن از اندام کلیه شامپانزه آلوده به ویروس «اس آی وی»، استفاده کردند.
واکسن فلج اطفال دست‌کم به یک میلیون نفر در کنگو، که درآن زمان مستعمره بلژیک بود، همچنین ساکنان رواندا و بروندی امروزی داده شد.
معلوم شده است که محل 28 پروژه تولید واکسن با اولین موارد آلودگی به ویروس اچ آی وی ارتباط نزدیک داشته است.
وضعیت ایدز در جهان
امروز در جهان 42 میلیون نفر به ویروس «اچ آی وی» آلوده‌اند. بیش از دو سوم این تعداد در کشورهای جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کنند. وخامت گسترش این بیماری در این منطقه به گونه‌ای است که در برخی از این کشورها از هر سه بزرگسال یکی به ویروس اچ آی وی آلوده است.
با توجه به این که هر روز 14 هزار نفر به جمع افراد آلوده به ویروس ایدز درجهان اضافه می‌شود، بیم آن می‌رود که اچ‌آی‌وی آسیا را نیز تسخیر کند.
نظرات